İsrail, Lübnan’ın güneyinde, halka geri dönmemeleri gerektiğini belirten kırmızı “yasak bölge” olarak işaretlediği alanlarda yoğun bir şekilde beyaz fosfor kullandı. 

8 Ekim 2023’ten bu yana, Lübnanlı araştırmacı Ahmad Baydoun ve çevre aktivist grubu Yeşil Güneyliler (Green Southerners) tarafından toplanan verilere göre, 191 saldırıda 918 hektarlık (2.268 dönüm) alan, tartışmalı mühimmat ile vuruldu. 

İsrail ile Lübnanlı grup Hizbullah, 8 Ekim 2023’ten bu yana saldırılar gerçekleştirdi. Ancak saldırılar orantısız oldu. İsrail, Hizbullah’tan gelen her bir saldırıya karşı en az dört saldırı düzenledi.

İSRAİL BEYAZ FOSFORU NASIL KULLANIYOR?

Beyaz fosfor mühimmatları, 30 santigrat derecenin (86 Fahrenheit) üzerindeki sıcaklıklarda oksijenle temas ettiğinde tutuşarak yoğun beyaz duman ile fosfor oksit karışımı yağdırır.

Yanıcı parçalar, bitkilerde, binalarda veya insan derisinde oksijenle tamamen tepkimeye girene veya oksijenden mahrum kalana kadar yanmaya devam eder.

İsrail, beyaz fosfor mühimmatlarını savaş alanında duman perdesi oluşturmak amacıyla kullandığını iddia ediyor. Ancak insan hakları grupları, İsrail’in hem Gazze hem de Lübnan’da bu mühimmatları savaş alanları yerine sivil yerleşim bölgelerinde kullandığını ve bunun uluslararası insani hukuku ihlal ettiğini belirtiyor.

Lüksemburg merkezli savunma analisti Hamze Attar, yabancı bir haber kuruluşuna yaptığı açıklamada, beyaz fosforun savaş bölgelerinde üç temel amaçla kullanıldığını belirtti:

Duman perdesi oluşturmak: Askeri birliklerin ilerleyişini gizlemek.

Geniş alanları temizlemek: Savaşçılar ve askeri teçhizatı açık alanlardan çıkarmak.

Hızlı müdahale veya önleyici eylem: Roket saldırısından önce veya sonra harekete geçmek.

Human Rights Watch, Haziran 2024 itibarıyla beyaz fosforun en az beş olayda sivil yerleşim bölgelerinde yasadışı şekilde kullanıldığını tespit etti.

İsrail'in Lübnan'da beyaz fosfor kullanımını gösteren whitephosphorus.info tarafından sağlanan ekran görüntüsü

GÜNEY LÜBNAN'DA YOĞUN BOMBARDIMAN

Beyrut Amerikan Üniversitesi Peyzaj Tasarımı ve Ekosistem Yönetimi Bölüm Başkanı Rami Zurayk, “En yoğun bombalama ve sistematik arazi örtüsü yok etme işlemi bu sınır bölgesinde gerçekleşti,” dedi. 

Baydoun’un araştırması, İsrail’in beyaz fosfor kullanımını Güney Lübnan’da yoğunlaştırdığını ve çatışmaların ilk aylarında bu yoğunluğun daha da yüksek olduğunu doğruladı. 

2023 yılının ilk iki ayında, Ekim’de 45 ve Kasım’da 44 olmak üzere toplamda 99 beyaz fosfor saldırısı düzenlendi. Bu rakam, toplam 199 saldırının yarısından fazlasına denk geliyor. 

Eylül 2024’te İsrail saldırılarını yeniden şiddetlendirerek, iki ay içinde 3.150 kişiyi öldürdü. 

ACLED, bağımsız çatışma izleme kuruluşu, 8 Ekim 2023 - 27 Kasım 2024 tarihleri arasında Güney Lübnan’da 4.841 İsrail askeri harekâtı ve Nabatiye’de 8.209 saldırı tespit etti. 

Fransa ve ABD tarafından müzakere edilen ateşkesin ardından binlerce yerinden edilmiş insan büyük bir sevinçle, saatler içinde güneydeki köylerine geri dönmeye başlamıştı. 

Ancak ateşkesin ertesi günü, İsrail “yasak bölge” olarak işaretlenmiş kırmızı haritasını yayınladı. 

İsrail ordusunun Arapça sözcüsü Avichay Adraee, X platformunda şu açıklamayı yapmıştı: 

“Şu aşamada, bir sonraki duyuruya kadar bu hattan güneye doğru evlerinize dönmeniz yasaklanmıştır.” 

Ateşkes koşullarına göre, İsrail, 60 gün içinde Güney Lübnan’dan askerlerini çekmeli ve bölgeye Lübnan ordusu konuşlandırılmalıdır. Ancak İsrail ordusu hâlâ bu bölgede bulunuyor.

Litani Nehri’nden kuzeye doğru, sınırdan en yakın noktada 6 km (3,7 mil), en uzak noktada ise 28 km (17 mil) uzaklığa kadar uzanan bu alanın Hizbullah ve askeri altyapısından arındırılması gerekiyor. 

Public Works Studio, Lübnan’da bir kentsel planlama ve politika oluşturma stüdyosu, İsrail’in Güney Lübnan’da gerçekleştirdiği yıkımı ve beyaz fosfor kullanımının nerelerde olduğunu belgeleyen bir dizi haritayı çevrimiçi yayınladı. 

Public Works Studio’daki bir araştırmacının yaptığı açıklamada demeçte şu ifadeyi kullandı: 

“Fosfordan etkilenen alanların çoğu, Avichay’in güneylilere dönüş yasağı koyduğu şeritte yer alıyor.” 

Baydoun, İsrail’in tampon bölge olarak istediği bu alanın ağır hasar aldığını belirtti: 

“Bu, yakıp yıkma politikalarının da ötesine geçiyor çünkü sonuçları görünmez ve uzun vadeli. Doğa kendini yenileyemiyor,” dedi. “Burayı temizlemek için ciddi bir çaba gerekiyor.”

TAMPON BÖLGE 

Güney bölgesi şu anda İsrail’in kontrolü altında. Ateşkes şartlarına göre, İsrail’in 60 gün içinde birliklerini Mavi Hat’ın arkasına çekmesi gerekiyor. 

Atlantic Council düşünce kuruluşundan Lübnan uzmanı Nicholas Blanford, şu değerlendirmede bulundu: 

“Bu Lübnanlı sınır köylerinin sakinlerini geri dönmekten hiçbir şey alıkoyamaz. Bu yüzden İsraillilerin zaman kazanmaya, daha fazla zarar vermeye ve bu tampon bölgede Hizbullah altyapısını aramaya çalıştığını düşünüyorum.” 

Blanford, İsrail’in insanların girişini yasakladığı bu alanın, 1980’ler ve 1990’lardaki eski işgal bölgesiyle neredeyse birebir örtüştüğünü belirterek bunun muhtemelen bir tesadüf olmadığını açıkladı. 

Ancak Blanford, İsrail’in bu bölgede 60 günün ötesinde kalacağına inanmadığını ifade etti. Uzun süreli bir işgalin, Hizbullah tarafından yeniden bir direniş başlatılmasına yol açacağını dile getirdi. 

Yine de İsrail’in, beyaz fosfor kullanımı da dahil olmak üzere, bir tampon bölge oluşturma hedefine ulaşabileceği belirtiliyor. 

İsrail, şu ana kadar yüzlerce hektarlık araziyi, on binlerce zeytin ağacını yok etti ve şimdi de bu kasabalardaki binaları yıkmaya başladığı bildiriliyor.