Kenya’daki Protestolarda 16 Kişi Hayatını Kaybetti, Yüzlerce Kişi Yaralandı

Kenya’nın farklı şehirlerinde, özellikle başkent Nairobi’de düzenlenen hükümet karşıtı protestolarda en az 16 kişinin hayatını kaybettiği, yaklaşık 400 kişinin de yaralandığı bildirildi. Gösteriler, geçtiğimiz yıl yüksek vergilere karşı düzenlenen ve onlarca kişinin ölümüne yol açan protestoların birinci yıl dönümünde yeniden başladı. Polis, kalabalıkları dağıtmak için göz yaşartıcı gaz, tazyikli su ve zaman zaman gerçek mermi kullandı. Hükümet, bazı televizyon kanallarının canlı yayınlarını durdururken, ulusal ve uluslararası insan hakları örgütlerinden aşırı güç kullanımı ve medya sansürü eleştirileri geldi.

PROTESTOLAR NEDEN BAŞLADI?

Kenya'da yeniden başlayan protestoların temelinde hem sosyal hem ekonomik gerekçeler yatıyor. Gösterilerin tetikleyici unsuru, Haziran 2024’te ülke genelinde yapılan kitlesel protestoların birinci yıl dönümüydü. Geçtiğimiz yıl, Başkan William Ruto hükümetinin önerdiği vergi artışlarına karşı düzenlenen protestolarda en az 60 kişi hayatını kaybetmiş, göstericiler Meclis binasını basmıştı. Aradan bir yıl geçmesine rağmen yaşanan kayıpların hesabının sorulmaması ve sorumluların yargılanmaması, kamuoyundaki öfkenin dinmemesine neden oldu.

Bu yılki gösterilerin fitilini ateşleyen diğer önemli gelişme ise, Haziran 2025’te bir blog yazarının polis gözetimindeyken hayatını kaybetmesi oldu. Albert Ojwang isimli yazarın ölümü, sosyal medyada büyük yankı uyandırdı ve kamuoyunda “hesap sorulmalı” çağrıları yükseldi. Özellikle genç nüfusun yoğun şekilde organize olduğu bu protestolar, ifade özgürlüğü, güvenlik güçlerinin keyfi uygulamaları ve ekonomik sıkıntılar gibi daha geniş bir çerçevede ele alınıyor.

ÇATIŞMALAR VE MÜDAHALELER

25 Haziran'da başlayan protestolar, kısa sürede ülke genelinde yayıldı. Başkent Nairobi’nin yanı sıra Mombasa, Kisumu, Kitengela, Nyeri, Kisii ve Matuu gibi şehirlerde de sokaklara çıkan kalabalıklar, yürüyüşler düzenledi ve bazı noktalarda kamu binalarına yöneldi. Polis, kalabalıkları dağıtmak amacıyla göz yaşartıcı gaz, tazyikli su, plastik mermi ve bazı durumlarda gerçek mermi kullandı. Yaşanan sert müdahaleler sırasında, aralarında gençlerin de bulunduğu en az 16 kişi hayatını kaybetti.

Hak örgütleri, ölümlerin çoğunun polis kurşunlarıyla gerçekleştiğini belirtti. Yaklaşık 400 kişi ise yaralandı, bunlardan bir kısmının durumunun ağır olduğu bildirildi. Nairobi’deki bazı hastaneler, göstericilere yapılan müdahale sonucu gelen yaralılarla doldu. Polis yetkilileri olaylarla ilgili resmi açıklama yapmazken, güvenlik güçlerinin çeşitli bölgelerde yoğun olarak konuşlandırıldığı ve bazı alanlarda barikat kurduğu görüldü.

Öte yandan, protestocuların da bazı bölgelerde taş ve yanıcı maddeler kullandığı, kamu binalarına zarar verildiği yönünde yerel kaynaklardan bilgiler geldi. Ancak şiddetin büyük ölçüde güvenlik güçlerinin müdahalesi sırasında tırmandığı ifade ediliyor.

YEREL MEDYA YANSIMALARI

Kenya’daki protestolar, yerel medya organları için hem gazetecilik hem de ifade özgürlüğü açısından kritik bir sınav oldu. Hükümet, protestoların başlamasının ardından NTV, KTN, K24 ve Kameme TV gibi ülkedeki önde gelen televizyon kanallarına canlı yayın yasağı getirdi. İletişim Otoritesi (CAK), yasağın gerekçesini “kamu güvenliğini tehdit eden yayınların önlenmesi” olarak açıkladı. Ancak medya kuruluşları, bu yasağı tanımayarak protestoları canlı yayınlamaya devam etti.

NTV Kenya, yayın yasağına rağmen protestoları izleyicilerine aktarmayı sürdürdü ve sosyal medya hesabından şu ifadeyi paylaştı:

“Ulusun en karanlık günlerinde bile gerçek susmaz. Kenyalıların sesini dünyaya duyurmaya devam edeceğiz.”

Bununla birlikte, protestoları takip eden bazı gazeteciler güvenlik güçlerinin müdahalesine maruz kaldı. Kenya Gazeteciler Sendikası (KUJ), en az 8 medya mensubunun saldırıya uğradığını ve ekipmanlarının tahrip edildiğini açıkladı. Olaylar sırasında bazı muhabirlerin gözaltı tehdidiyle karşı karşıya kaldığı, bazı televizyon ekiplerinin ise yayınlarının polis tarafından engellendiği bildirildi.

Yasağa rağmen gösterilere dair görüntüler, yerel televizyonlar ve sosyal medya platformları aracılığıyla yayılmaya devam etti. Halk arasında “medya susturulmak isteniyor ama gerçekleri görmeye devam ediyoruz” şeklindeki yorumlar öne çıktı.

ULUSLARARASI TEPKİLER

Kenya’daki protestolar ve güvenlik güçlerinin sert müdahalesi, uluslararası kamuoyunun da gündemine girdi. Özellikle Batılı ülkeler ve insan hakları kuruluşları, Kenya hükümetine itidal çağrısı yaptı ve barışçıl gösteri hakkına saygı gösterilmesini istedi.

ABD Dışişleri Bakanlığı, yaptığı açıklamada Kenya’daki gelişmeleri “yakından izlediklerini” belirterek şu ifadeleri kullandı:

“Kenya halkının barışçıl şekilde toplanma ve görüşlerini ifade etme hakkı anayasal bir güvencedir. Hükümetin ve güvenlik birimlerinin bu haklara saygı göstermesi beklenmektedir.”

Benzer açıklamalar, İngiltere, Almanya, Kanada ve Norveç gibi ülkelerin Nairobi büyükelçiliklerinden de geldi. Ortak bildirilerde, orantısız güç kullanımının derhal son bulması ve medya üzerindeki baskının kaldırılması talep edildi.

Uluslararası insan hakları kuruluşları da tepkilerini dile getirdi. Amnesty International, Kenya’daki protestolarda aşırı güç kullanımının belgelenmiş olduğunu belirterek, olayların bağımsız şekilde soruşturulması çağrısında bulundu.
Human Rights Watch ise Kenya hükümetine hitaben yayımladığı açıklamada şu ifadeyi kullandı:

“Barışçıl protestoculara karşı gerçek mühimmat kullanılması uluslararası insan hakları hukukuna aykırıdır. Kenya hükümeti hesap vermek zorundadır.”

Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Ofisi (OHCHR) ise Kenya’ya gerekirse bağımsız bir gözlem heyeti gönderilebileceğini duyurdu. Ayrıca, protestoların temelini oluşturan yapısal sorunlara dikkat çekilmesi ve diyalog zemininin korunması gerektiği vurgulandı.

GÜNCEL DURUM VE RAKAMLAR

25–26 Haziran 2025 tarihlerinde Kenya genelinde yaşanan protestolarda en az 16 kişi hayatını kaybetti, yaklaşık 400 kişi yaralandı. Ölümlerin çoğu, polisin gerçek mermi kullanması sonucu meydana geldi. Yaralananlar arasında protestocuların yanı sıra bazı gazeteciler ve sivil gözlemciler de bulunuyor. Protestolar sırasında en az 61 kişi gözaltına alındı.

Görgü tanıklarının ve sağlık çalışanlarının aktardığı bilgilere göre, birçok yaralı hastanelerde tedavi altına alınırken, bazı bölgelerde sağlık merkezlerinin kapasitelerinin yetersiz kaldığı bildirildi. Özellikle başkent Nairobi’deki Kenyatta Ulusal Hastanesi, protestolardan etkilenenlerin yoğun olarak başvurduğu merkezlerden biri oldu.

Ülke genelinde güvenlik önlemleri artırıldı. Hükümet, bazı şehirlerde geçici sokağa çıkma yasakları uygulamaya başladı. Polis yetkilileri olaylarla ilgili henüz detaylı bir açıklama yapmazken, Kenya İnsan Hakları Komisyonu (KHRC) olayları bağımsız olarak belgelemeye devam ettiklerini duyurdu.

Protestoların ne kadar süreceği ve hükümetin nasıl bir yol haritası izleyeceği belirsizliğini korurken, toplumda adalet ve reform taleplerinin güçlü biçimde devam ettiği gözlemleniyor.