Çin’in Kuşak-Yol Girişimi, Afganistan-Pakistan Gerilimini Bitirebilir mi?

Pakistan, Çin ve Afganistan dışişleri bakanları, Çarşamba günü Kabil’de üçlü bir toplantı için bir araya geldiklerinde el sıkışarak poz verdiler.

Kabil’deki buluşma, Çin Dışişleri Bakanı Wang Yi, Pakistan Dışişleri Bakanı İshak Dar ve Afganistan Dışişleri Bakanı Amir Han Muttaki arasında, Mayıs ayında Pekin’de bir araya gelmelerinin ardından 12 hafta içinde gerçekleşen ikinci görüşme oldu.

Mayıs ayındaki bu görüşme, Pakistan ve Afganistan arasında yaşanan yüksek gerilimli dönemin ardından diplomatik ilişkilerin yeniden başlamasına yol açmıştı. Ayrıca, Çin’in iddialı Kuşak ve Yol Girişimi’nin (BRI) bir parçası olan Çin-Pakistan Ekonomik Koridoru’nun (CPEC) Afganistan’a genişletilmesine yönelik görüşmelerin de zeminini hazırlamıştı.

Ancak analistler, Çin’in bölgedeki varlığını genişletmeyi planladığı bir dönemde, Pakistan ve Afganistan arasında barışı sağlama çabalarının, mevcut CPEC boyunca bile çıkarlarının güvenliği konusundaki rahatsızlığını yansıttığını söylüyor.

Pekin, hem İslamabad hem de Kabil için hayati bir ortak olsa da uzmanlar, Çin’in Pakistan ve Afganistan İslam Emirliği yeniden güvenilir bir kucaklaşmaya getirmeye çalışması durumunda karşılaşabileceği riskleri almaya istekli olup olmadığının henüz test edilmediğini düşünüyor.

DEĞİŞEN BÖLGESEL DİNAMİKLER

Çin, Afganistan ile Pakistan arasında köprü rolü üstlenmeye çalışıyor. Ancak bölgedeki dengeler hızla değişiyor:

Pakistan, Çin’in küresel rakibi ABD ile ilişkilerini güçlendirdi.

Çin ise Hindistan’la yeniden diyalog başlatırken, Afganistan ile de bağlarını ilerletiyor.

Hindistan’ın Afganistan’la artan yakınlaşması ise Pakistan’ın güvenlik endişelerini artırıyor.

Bu tablo, Çin’in hem Afganistan hem de Pakistan’la yakın çalışmasını zorlaştırıyor.

Afganistan, Pakistan ve Çin dışişleri bakanları, 6. Afganistan-Pakistan-Çin Diyaloğu için Kabil’de bir araya geldi.

⚫ Bakanlar, CPEC’in Afganistan’a genişletilmesi, ticaretin artırılması, terörizme karşı güvenlik iş birliğinin güçlendirilmesi konusunda mutabakata vardılar. pic.twitter.com/LVr0Pib675

— Afroasya Today (@afroasyatoday) August 21, 2025

CPEC’İN GELECEĞİ VE BELUCİSTAN SORUNU

CPEC, 2015’te “oyun değiştirici” bir proje olarak duyurulmuştu. 62 milyar dolarlık yatırımla Gwadar Limanı’ndan Çin-Pakistan sınırına uzanan altyapı ağı, istihdam ve ekonomik canlanma vaat ediyordu.

Ancak son yıllarda; Belucistan’daki ayrılıkçı gruplar, Çinli personel ve tesislere saldırılar düzenliyor, 2021’den bu yana Çin vatandaşlarına yönelik saldırılarda en az 20 kişi hayatını kaybetti, projenin ikinci aşamasının başlaması, güvenlik endişeleri nedeniyle ertelendi.

Çin için altyapı yatırımlarının güvenliği ve kendi vatandaşlarının korunması, ekonomik boyuttan bile daha öncelikli hâle geldi.

PAKİSTAN-AFGANİSTAN GERGİNLİĞİ

Pakistan, bir dönem Taliban’ın en büyük destekçisi iken bugün grubu, sınır ötesi şiddeti beslemekle suçluyor. Özellikle Afganistan İslam Emirliği yönetiminin herhangi bir bağı olmadığını direttiği Pakistan Talibanı (TTP) saldırıları, iki ülke arasındaki tansiyonu yükseltiyor.

2025’in ilk 6 ayında Pakistan’da 502 saldırı gerçekleşti; 737 kişi öldü.

Afganistan ise Pakistan’ı, Afgan mültecileri zorla sınır dışı etmekle ve insan hakları ihlalleriyle suçluyor.

Bu karşılıklı suçlamalar, Çin’in üçlü iş birliğini canlandırma çabalarını zora sokuyor.

ÇİN’İN ARA BULUCU ROLÜ VE SINIRLAR

Çin, Kuşak ve Yol Girişimi’nin başarısı için Afganistan ve Pakistan arasında barışçıl ilişkiler istiyor.

Çinli yetkililer, barış ve güvenlik olmadan CPEC’in batıya doğru genişleyemeyeceğini vurguluyor.

Çin’in Afganistan ve Pakistan arasında garantörlük rolünü üstlenip üstlenmeyeceği belirsiz.

Uzmanlar, Pekin’in siyasi ağırlığını koyabileceğini, ancak doğrudan güvenlik garantisi vermekten kaçınabileceğini düşünüyor.

ABD-ÇİN REKABETİNİN GÖLGESİNDE ÜÇLÜ DİPLOMASİ

Çin’in Pakistan ve Afganistan üzerinden Kuşak ve Yol Projesi’ni genişletme girişimi, küresel ölçekte ABD-Çin rekabetinin yeni bir cepheye taşındığı şeklinde yorumlanıyor.

ABD’nin Yakınlaşması: Pakistan, son aylarda ABD ile askeri ve ekonomik ilişkilerini yeniden güçlendirme arayışına girdi. Bu durum, Pekin’in geleneksel müttefiki olan İslamabad’ı Washington ile daha yakın temaslara yöneltmiş durumda.

Çin’in Stratejisi: Çin ise hem Afganistan’daki İslam Emirliği yönetimiyle hem de Pakistan’la ekonomik entegrasyonu derinleştirerek bölgesel nüfuzunu artırmayı hedefliyor.

Küresel Satranç Tahtası: Uzmanlara göre, Çin’in Afganistan’da artan etkisi, ABD’nin bölgede kaybettiği jeopolitik alanı daha da daraltıyor. Ancak Washington’un Afganistan sonrası yeni politikalarının, özellikle Pakistan üzerinden yeniden nüfuz kurmayı amaçladığı belirtiliyor.