İslam'ın Üç Büyük İlim Ocağından Biri: Zeytune Camii

Tunus'un kalbinde yer alan Zeytune Camii, yapımının üzerinden  asırlar geçse, devletler değişse de Kuzey Afrika'nın en köklü ilim merkezlerinden biri olarak canlılığını hâlâ koruyor.

Başkent Tunus'ta bulunan Zeytune Camii, yalnızca tarihi bir yapı değil, aynı zamanda zikrin ve maneviyatın hiç eksik olmadığı bir huzur alanı olmayı sürdürüyor.

Zeytune Camii, İslam dünyasının en eski üç eğitim kurumundan biri sayılan Zeytune Üniversitesi'nin doğduğu yer olarak biliniyor.

Cami, Mısır'ın başkenti Kahire'deki El-Ezher ve Fas'taki Karaviyyin camileriyle birlikte İslam medeniyetinin üç büyük ilim ocağından biri kabul ediliyor.

TARİHİN DERİNLİKLERİNDEN GELEN BİR MİRAS

Tarihçiler, caminin temellerinin Emevi dönemi komutanlarından Hasan bin Numan el-Gassani tarafından 698 yılında atıldığını belirtiyor.

Tunus'ta 1228-1574 yıllarında hüküm sürmüş Berberi hanedanı Hafsiler ile Osmanlı dönemlerinde yapılan eklemeler sayesinde cami, İslam mimarisinin farklı dönemlerinden izler taşıyor.

Caminin avlusuna adım atıldığında insanı, dinginliğin hakim olduğu geniş bir alan karşılıyor.

Sağ tarafta yükselen kare biçimli minare, Tunus siluetinin ayrılmaz bir parçası. Mermer sütunların taşıdığı kemerler, üzerlerindeki eski kabartmalarla birlikte geçmişin zarafetini bugüne yansıtıyor.

Bu mimari uyum, ziyaretçilere adeta zamanın dışında bir mekanda bulundukları hissini veriyor.

Zeytune Camii'nden doğan Zeytune Üniversitesi, yüzyıllar boyunca İslam dünyasının önde gelen alimlerini yetiştirdi. Aralarında İbn Haldun ve Muhammed Tahir bin Aşur (Fas asıllı Tunuslu ilim ve fikir adamı, müfessir, fakih, Arap dili ve edebiyatı alimi) gibi düşünürlerin de bulunduğu pek çok isim,  ilim yolunda ilk adımlarını buradan attı.

İKİ ASIRDIR DEVAM EDEN ZİKİR HALKALARI

Asırlar boyunca cami sadece bir ibadet yeri değil, aynı zamanda bir tasavvuf merkezi oldu. Yaklaşık iki asırdır her gün ikindi namazı sonrasında, Ticaniyye tarikatı mensupları camide bir araya gelerek "günlük vazife" şeklinde bilinen toplu zikir halkalarını sürdürüyor.

Ticaniyye, 18. yüzyılda Fas'ta doğmuş ve Kuzey Afrika ile Batı Afrika'ya yayılmış bir tarikat. Zikir halkasında cemaat, "Bismillahirrahmanirrahim" ile başlayıp Fatiha Suresi, ardından istiğfar ve salavatlarla devam eden duaları birlikte okuyor,  son olarak "Allah" ismini hep bir ağızdan tekrar ederek zikri tamamlıyor.

Tunus’taki Ticaniyye tarikatı önderi Halid Kammar, bu geleneğin 1920 yılında Şeyh Ebu İshak İbrahim er-Riyahi tarafından Zeytune Camii'ne taşındığını söyledi.

Kammar, "O günden bu yana bir gün bile ara verilmeden, nesiller boyu bu zikrimiz devam etti" dedi.

Camide cuma günleri ise zikrin temposu daha farklı oluyor. Sesler biraz daha yükseliyor, kalabalığın nefesiyle birlikte caminin taş duvarları arasında yankılanan "Allahümme Salli ala Seyyidina Muhammedin el-Fatihi lima uğlika (Allah'ım! Kapalı kapıları açan, Efendimiz Muhammed'e salat ve selam eyle)" duası cemaati coşturuyor.

ASIRLARDIR DEVAM EDEN İLİM VE MANEVİYAT

Zeytune Camii, sadece zarif mimarisiyle değil, aynı zamanda yaşayan bir ruhun sembolü olmasıyla da Tunus'un kimliğinde özel bir yere sahip.

Her gün yinelenen zikir halkaları, tasavvufun Tunus'taki köklü varlığını temsil ediyor. Asırlık sütunların gölgesinde, kuşların kanat sesleri eşliğinde yankılanan dualar, bu kadim mekanda ilmin, huzurun ve maneviyatın hala canlılığını koruduğunu hatırlatıyor.

Tarihi zeytinliklerin üzerine kurulu Zeytune Camii, adını da buradan alıyor. Kare biçimli minaresiyle Tunus siluetine işlenen Zeytune Camii, hem bir mimari şaheser hem de bir ilim ve ibadet ocağı olarak varlığını yüzyıllardır sürdürüyor.