İç Savaşın Pençesindeki Sudan Bugüne Nasıl Geldi?

Sudan’daki iç savaş, yalnızca iki askeri güç arasındaki çatışma değil; onlarca yıl süren darbelerin, siyasi hataların ve dış müdahalelerin bir sonucu. Ülke, 1989’dan bugüne, istikrarsız yönetimlerin ve bölünmüş iktidar yapılarının bedelini ağır bir şekilde ödüyor.

ÖMER EL-BEŞİR DÖNEMİ: DARBE, VAATLER VE YALNIZLAŞMA

1989’da darbeyle iktidara gelen Ömer el-Beşir, İslami vaatlerle başlayan rejimini kısa sürede baskı, yolsuzluk ve uluslararası izolasyon politikalarına dönüştürdü.

ABD’nin baskısıyla Afganistan’dan Sudan’a sığınan Usame bin Ladin’i sınır dışı ederek Batı’ya tavizler verdi ancak hiçbir zaman “meşru ortak” olarak kabul görmedi.

Yıllar içinde artan yoksulluk ve adaletsizlik, sokak gösterilerini tetikledi ve halkın öfkesi Beşir yönetimini zayıflattı.

BEŞİR’İN DEVRİLMESİ VE GEÇİŞ DÖNEMİ

2019’da ülke genelinde başlayan protestolar, ordunun müdahalesiyle Beşir’in devrilmesine yol açtı.

Savunma Bakanı Avad bin Avf kısa sürede görevden çekildi, yerine General Abdülfettah el-Burhan geçti.

Sivil ve askeri liderler arasında bir “geçiş konseyi” kurulsa da süreç sürekli ertelendi, darbeler ve şiddet olayları yeniden tırmandı.

ABDÜLFETTAH EL-BURHAN’IN YÜKSELİŞİ

Burhan, successive darbelerle gücünü pekiştirdi. Başbakan Abdullah Hamduk görevden alındı ve ülke yeniden askeri yönetim altına girdi.

Burhan yönetimi, dış politikada ABD, İsrail ve Rusya ile yakınlaşma arayışına girdi.

İSRAİL’LE NORMALLEŞME VE KIRILMA SÜRECİ

2020 yılında Sudan, İbrahim Anlaşmaları çerçevesinde İsrail’le normalleşti. Bu adım, ABD’nin Sudan’ı “terörü destekleyen ülkeler” listesinden çıkarmasını sağladı.

Ancak bu gelişme halk için ekonomik bir rahatlama yerine yeni bir kutuplaşma sürecini başlattı. İslam’ı temel alan yasalar gevşetildi, toplumsal gerilim tırmandı.

HDK’NIN (RSF) DOĞUŞU VE YENİ İÇ SAVAŞ

Hızlı Destek Kuvvetleri (HDK), Beşir döneminde Darfur’daki isyanları bastırmak için kullanılan Cancavid milislerinden doğdu.

Zamanla HDK lideri Muhammed Hamdan Dagalo (Hemediti), orduya rakip bir figüre dönüştü.

2023 Nisan’ında General Burhan’ın HDK’yı dağıtma girişimi, bugünkü iç savaşın fitilini ateşledi.

HDK, özellikle Birleşik Arap Emirlikleri’nden aldığı destekle birçok bölgede kontrolü ele geçirdi.

BUGÜNKÜ TABLO: BÖLÜNME TEHLİKESİ VE İNSANİ KRİZ

Savaş, başkent Hartum ve Darfur çevresinde yoğunlaşmış durumda. HDK, el-Faşir dahil birçok bölgeyi ele geçirdi, ordu ise geri çekiliyor.

Her iki taraf da sivil katliamlarla anılıyor; uluslararası kamuoyu insani krizin boyutlarına dikkat çekiyor

Libya benzeri bir bölünme ihtimali giderek güçleniyor. ABD öncülüğünde yürütülen barış görüşmeleri ise şu ana kadar sonuçsuz kaldı.

Sudan, 1989’dan bu yana süregelen darbeler, dış baskılar ve çıkar çatışmalarının kurbanı olmaya devam ediyor.

İç savaşın kazananı yok; ama kaybedeni çok: Sudan halkı.