Darfur'un Kanlı Mirası: Cancavidler Nasıl Ortaya Çıktı?

Cancavidler, 2003 yılında Sudan’ın Darfur bölgesinde Arap kökenli göçebe kabilelerden oluşan silahlı milisler olarak ortaya çıktı. “Cancavid” kelimesi Arapçada “at üzerindeki iblis” anlamına geliyor; bu ad, milislerin köylere düzenledikleri saldırılarda sivilleri hedef almalarından sonra halk arasında yaygınlaştı.

Darfur’daki uzun süredir devam eden kabile çatışmaları, su ve toprak kaynaklarının paylaşımı üzerine şekilleniyordu. Ömer el-Beşir yönetimi, bu gerilimi bastırmak için Arap kabilelerinden topladığı Cancavid milislerini silahlandırarak isyancılara karşı kullandı.

BEŞİR’İN GİZLİ ORDUSU

Ömer el-Beşir döneminde Cancavidler, Sudan ordusunun gayriresmî kolu haline geldi. Rejim, Darfur’daki Afrikalı yerleşik topluluklara karşı yürütülen operasyonlarda bu milisleri aktif olarak görevlendirdi.

Birleşmiş Milletler ve uluslararası insan hakları örgütleri, Cancavidleri köyleri yakmak, toplu infazlar yapmak ve kadınlara yönelik sistematik tecavüzlerle suçladı. 2003-2008 yılları arasında yüz binlerce kişi yerinden edildi, on binlercesi yaşamını yitirdi.

ULUSLARARASI SORUŞTURMALAR VE BEŞİR’E SUÇLAMA

Darfur’daki katliamların ardından Uluslararası Ceza Mahkemesi (UCM), 2009 yılında Sudan lideri Ömer el-Beşir hakkında savaş suçu ve soykırım suçlamasıyla tutuklama kararı çıkardı.

Cancavidlerin faaliyetleri, Sudan’ı uluslararası arenada tamamen izole etti. Ancak iç politikada rejim bu milisleri uzun süre “güvenlik gücü” olarak kullanmaya devam etti.

HDK’YA DÖNÜŞÜM: CANCAVİDLERİN YENİ KİMLİĞİ

2013 yılında Beşir yönetimi, Cancavid milislerini yeniden organize ederek “Hızlı Destek Kuvvetleri” (Rapid Support Forces – HDK) adıyla resmileştirdi. Bu yapı, Sudan ordusuna bağlı ama fiilen bağımsız hareket eden bir güç olarak konumlandırıldı.

HDK’nın başına, eski Cancavid komutanlarından Muhammed Hamdan Dagalo —kısaca Hemediti— getirildi. Kısa sürede Sudan siyasetinde önemli bir aktör haline gelen Hemediti, ordu komutanı Abdülfettah el-Burhan’la yaşadığı iktidar mücadelesiyle ülkeyi yeni bir iç savaşa sürükledi.

SUDAN’IN SINIRLARINI AŞAN ETKİ

Cancavid kökenli milislerin faaliyetleri, yalnızca Sudan’la sınırlı kalmadı. Çatışmalar sırasında bazı gruplar Çad ve Orta Afrika Cumhuriyeti sınırlarına sızarak yağma ve saldırı eylemlerine girişti.

HDK’nın daha sonraki yıllarda Yemen savaşında paralı asker olarak görevlendirilmesi, Cancavid kökenli yapının bölgesel bir aktöre dönüştüğünü gösterdi.

BUGÜN: GEÇMİŞİN HAYALETİ GERİ DÖNDÜ

Sudan’da 2023’te başlayan iç savaş, aslında Darfur’un kanlı mirasının yeniden sahneye çıkışı oldu. HDK, eski Cancavid kadrolarının büyük bölümünü barındırıyor ve aynı yöntemlerle sivil yerleşimlere saldırmakla suçlanıyor.

Hartum’dan Darfur’a kadar geniş bir coğrafyada süren çatışmalar, ülkeyi Libya benzeri bir bölünmenin eşiğine getirdi.

BİR ÜLKENİN KANLI DÖNGÜSÜ

Cancavidler, Sudan’ın modern tarihinde etnik şiddetin ve devlet destekli milisleşmenin sembolü haline geldi. İsim değişse de, yöntemler değişmedi. Bugün HDK saflarında savaşan bu eski Cancavid unsurları, Sudan’ın barışa ulaşmasının önündeki en büyük engel olarak varlığını sürdürüyor.

Sudan halkı içinse bu hikâye hâlâ bitmedi; geçmişin gölgesi bugünün savaş alanlarında dolaşmaya devam ediyor.