BM'den Bir İlk: "Çin Uygurlara Karşı İnsan Hakları İhlali Yapıyor"

BM Keyfi Gözaltı Çalışma Grubu, Çin’in Toplama Kamplarında tutulan Uygurlarla ilgili ‘insan hakları ihlali’ne karar verdi. Karar, toplama kamplarının statüsü açısından bir ilk olma özelliği taşıdı.

Çin toplama kamplarında tutulan Uygurların Türkiye'deki yakınlarının avukatı Gülden Sönmez, Zeytinburnu Kazlıçeşme Kültür Merkezi'nde basın toplantısı düzenledi. Toplantıda Çin'deki kamplarda tutulan kişilerin Türkiye'de yaşayan yakınları da yer aldı.

Sönmez basın toplantısının ardından sosyal medya hesabından konuyla ilgili şu açıklamayı yaptı:

"Aileleri Doğu Türkistan’da tutulan müvekkillerimiz ile Birleşmiş Milletlerin kararını değerlendirdik. Karara bağlanan başvurumuz, üç mağdur adına yapılmıştı. İlk mağdur 2017 yılından bu yana toplama kamplarında tutulan yaşlı bir ev hanımı olan Tajinisa Yimin adınaydı. Tutulduğundan bu yana hiçbir haber alınamamıştı. Tajinisa'nın oğlu Nurmuhammed annesinden bir haber almak için her imkânı deniyor."

Açıklamanın devamında ise şu ifadeler yer aldı:

"Ayrıca Muhammed Uygur'un annesi ile babası da tutulmuştu. Babası Nurı Maıtıtuersun da Çinli polisler tarafından alınıp toplama kampına götürülmüş ve burada işkence ve eziyetle öldürülmüş ve Çinli polislerce hiç kimsenin görmesine müsaade edilmeden defnedilmişti. Diğer mağdur Naghmat Hamit ve eşi 2017 yılında Çinli polisler tarafından evden alınıp toplama kampına götürülmüşlerdir. Her ikisinden uzun süre haber alınamamış, her ikisinin ağır hastalanıp kısa süreli bırakılmaları sırasında iki yıldır toplama kampında oldukları öğrenilmiştir. Karara konu başvuruda üçüncü mağdur Dlixiati Wulibaiyi’ydi. Wulibaiyi 2018 Ağustos ayında iki kız kardeşi ile birlikte evlerinden alınıp toplama kamplarına götürülmüştür. Evli ve iki çocuk babasıdır. Çince tercümanlık yapıyordu."

Avukat Sönmez saydığı isimler adına ve daha birçok Uygur müvekkil adına BM İnsan Hakları Konseyi Keyfi Gözaltı Çalışma Grubu’na başvuru yapıldığını belirtti. Bunun üzerine çalışma grubunun Çin yönetiminden savunma istediğini ve gelen savunmanın cevabını da değerlendirerek sonuçta 28 Mart 2023 tarihinde de karar verdiğini aktardı.

Birleşmiş Milletler'in UN WGAD Kararı’nda ise şu ifadelere yer verildi:

"Başvurulan müvekkiller ve diğer kamplarda tutulanlar; Uygur ve Müslüman oldukları için tutuluyorlar, bu uygulama keyfi gözaltıdır ve Çin Uygurlara karşı sistematik insan hakları ihlalleri işlemektedir."

Sönmez de "Bu karara göre BM, Çin'in sistematik ve ağır bir şekilde insan hakları ihlali yaptığını teyit etmiş oldu" dedi.

ÇİN BÜYÜKELÇİLİĞİNE BAŞVURU YAPILACAK

Karar ile Uygur, Müslüman ya da başka bir Türk azınlığın mensubu olmanın; onları keyfi olarak özgürlükten yoksun bırakmanın hedefi ve kurbanı yapmak için kendi başına yeterli olduğu, Çin'in İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi'nin 2'inci maddesini ihlal ettiği sonucuna varılmış olundu.

Avukat Sönmez açıklamalarını şu şekilde tamamladı:

"İnsanlığa karşı suçların en korkunç örneklerinden olan toplama kampları ve orada tutulanlarla ilgili yaptırımlar taşıyan BM kararıyla Çin Büyükelçiliğine başvuru yaparak Müvekkillerimizin ailelerinin derhal serbest bırakılmasını talep edeceğiz. Israr edeceğiz. Vazgeçmeyeceğiz."