Türk Tarihine Yeni Işık: Kazakistan'da Bulundu

Kazakistan’da bir köy okulunun müzesinde tesadüfen keşfedilen Kültöbe Yazıtı, Oğuz Türklerinin yazı kültürüne dair bugüne kadar kabul edilen tarihsel çerçeveyi kökten değiştiriyor. Yazıtın, Oğuzların 13. yüzyıldan çok daha önce Türk yazısını kullandığını göstermesi, bilim dünyasında büyük yankı uyandırdı.

TESADÜFEN BULUNAN TARİH

Yazıt, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Hayrettin İhsan Erkoç tarafından, Kazakistan’ın Türkistan şehri yakınlarındaki Oranğay köyünde keşfedildi. Bir ortaokul binası içinde yer alan küçük müzeyi gezerken yazıta rastladıklarını belirten Erkoç, yapılan literatür taramasında bu yazıt üzerine daha önce herhangi bir akademik çalışma bulunmadığını tespit ettiklerini söyledi.

Erkoç ve ekibi, yazıtı inceleyerek bilim dünyasına kazandırdı.

TARİHLENDİRME 9 VE 10. YÜZYILI GÖSTERİYOR

Yazıtın ait olduğu dönemle ilgili değerlendirmelerde bulunan Erkoç, arkeolojik verilerin Oğuzların bölgeye 9. yüzyılda geldiğini ortaya koyduğunu ifade etti. Oğuzların 11. yüzyılın başlarında büyük ölçüde bölgeden göç etmesi nedeniyle yazıtın 9–10. yüzyıllara tarihlendiğini belirten Erkoç, ileri analizlerin tarihlendirmeyi daha da netleştireceğini vurguladı.

YAZITTA NE YAZIYOR

Tek satırdan oluşan ve okunması oldukça zor olan yazıt üzerinde yapılan çözümleme çalışmaları dikkat çekici sonuçlar ortaya koydu. Okuma önerileri arasında “kazar kan kul” ifadesi öne çıktı. Bu ifadenin “Hazar Hanı’nın kulu” anlamına gelebileceği belirtiliyor.

Hatırlanacağı üzere yazıt, 6 Ağustos 2025’te keşfedildi. Türkiye’ye dönüşün ardından Erkoç, rehberi Alparslan Kavaklı ve eski Türk yazıtları uzmanı Prof. Dr. Erhan Aydın ile birlikte yazıt üzerinde fotoğraflar üzerinden detaylı çalışma yürüttü. Okuma önerilerinin örtüşmesi üzerine bulgular yayımlanmaya hazırlandı.

OĞUZ TARİHİ VE HAZAR BAĞLANTISI

Keşfin en çarpıcı yönlerinden biri, Oğuzların Selçuklu öncesinde de yazı kullandığının somut biçimde ortaya konması oldu. Bugüne kadar Oğuzcanın 13. yüzyıl ortalarında yazı dili hâline geldiği görüşü hâkimdi. Kültöbe Yazıtı ise bu kabule güçlü bir itiraz niteliği taşıyor.

Ayrıca yazıtta geçen ifadelerin doğru olması hâlinde, Oğuz Yabguluğu’nun Hazar Kağanlığı ile siyasi bir bağlılık ilişkisi içinde olduğu görüşü de güç kazanıyor. Yazıtın altında yer alan damga ise kültür tarihi açısından ayrı bir önem taşıyor.

DAHA FAZLA KEŞFİN HABERCİSİ

Doç. Dr. Erkoç, 1990’lı yıllarda kaçak bir kazıda ortaya çıkarıldığı anlaşılan ancak uzun yıllar bilim dünyasından gizli kalan bu yazıtın, Kazakistan topraklarında hâlâ keşfedilmeyi bekleyen pek çok tarihi eserin varlığına işaret ettiğini belirtti.